sábado, 29 de octubre de 2016

«O meu novo libro é unha celebración da Galicia rural»

Vicente Reboleiro presentará o día 5 na estación científica de Seoane o seu segundo poemario, «Aldea viva»
QUIROGA / LA VOZ 28/10/2016 05:00

Na véspera da Festa da Castaña do Courel, o poeta e profesor de ensino medio Vicente Reboleiro, natural de Ferramulín, presentará na estación científica de Seoane -ás sete da tarde- o seu novo novo Aldea viva. No acto participará o escritor lucense Xulio López Valcárcel, moi relacionado coa comarca e autor do prólogo da obra.

-¿A aldea á que se refire no título do libro é Ferramulín?

-Comezo pola miña aldea, o lugar onde nacín e onde viviron meus pais e antepasados. No libro falo de figuras concretas de persoas, como meus pais e os nosos veciños, aos que dedico unha lembranza para traelos ao presente e rescatalos do esquecemento. É unha recuperación da memoria, de todo o que me constituiu a min como ser individual. Pero co paso do tempo funme dando conta de que a miña memoria persoal é tamén un pouco a memoria colectiva de toda a Galicia rural, que é unha parte fundamente do que nos constitúe como pobo. Neste sentido, o meu libro é unha reivindicación desa Galicia rural que hoxe está practicamente extinta e desaparecida.

-Aínda así, o título fala dunha aldea viva.

-É que este libro pretende ser unha lembranza viva dese mundo., unha celebración e un agradecemento polo que herdamos dos nosos antepasados. Non quixen que fose unha elexía, unha manifestación de saudade polo que xa non somos, porque non comparto esa propensión á morriña que é tan típica de Galicia. O que pretendo expresar é que ese mundo segue estando aí, que é unha presenza viva que sempre está connosco. En vez de lamentarnos polo que se perdeu, creo que é mellor manter viva a alegría e a capacidade de celebración que nos legou ese mundo da Galicia rural. Na presentación do libro haberá unha actuación musical, porque pretendemos que sexa algo alegre.

-¿Que relación ten esta obra co seu anterior libro?

-O novo libro é en certo modo unha continuación do primeiro, pero creo que en Aldea viva hai unha maior presenza o mundo da natureza. Hai como unha vinculación mística coa terra, con esta natureza extraordinaria que temos na Serra do Courel e en toda Galicia, que é algo que tamén está moi presente na poesía de Uxío Novoneyra.

-¿Cre que hai algunha posibilidade de que renazan as aldeas da Serra do Courel e doutras partes de Galicia que quedaron igualmente abandonadas?

-As circunstancias sociais e económicas que había cando as aldeas estaban cheas de xente e de vitalidade son moi diferentes das que temos hoxe e aquela etapa histórica xa está pasada, pero sempre hai unha posibilidade de recuperación. A aldea de Hórreos, onde naceu meu pai, quedou totalmente deshabitada, pero nos últimos anos instalouse alí unha familia que cría ovellas e cabras. E agora está volvendo xente á aldea de Vieiros, que tamén quedara despoboada. O que habería que facer é axudar á xente que quere asentarse nas aldeas que quedaron abandonadas. Nas institucións debería haber unha vontade política de apoiar aos que pretenden revitalizar o mundo rural.

-Como profesor de lingua e literatura galegas, ¿como ve a situación do idioma no ensino?

-Os últimos anos foron bastante negativos para o mantemento e a consolidación da lingua, como o indican as estatísticas sobre o seu uso. Traballo nun instituto da provincia da Coruña e vexo que a moitos rapaces lles custa expresarse con fluidez en galego, aínda que reciben unha formación académica. A situación social e política non favorece moito o uso do idioma, pero temos que esforzarnos por manter viva esa chama porque nos xogamos moítisimo coa lingua.

-¿E que lle parece o panorama actual da literatura galega, especialmente o da poesía?

-Aínda que as circunstancias non son favorables, penso que temos unha literatura moi valiosa en todos os xéneros. Galicia ten unha cultura moi arraigada na historia, un ser colectivo fraguado durante séculos, e non é fácil que todo iso desapareza. Unha proba diso é a puxanza que segue tendo a súa literatura.

Antes do seu novo libro Aldea viva -á esquerda, portada da obra-, Vicente Reboleiro deu ao prelo hai seis anos Prenderei a lareira, no que os críticos viron unha importante pegada de Uxío Novoneyra, con quen mantivo amizade e que o animou a escribir. Segundo ele mesmo explica, escribiu desde moi novo, aínda que tardou en animarse a publicar os seus textos. En colaboración con Xoán Carlos Alvarellos Codesido, Reboleiro tamén editou Aires de festa, unha obra de carácter didáctico sobre as festas tradicionais galegas que ten unha relación directa co seu traballo como docente. Aínda que non descarta a posibilidade de cultivar outros xéneros literarios, o escritor de Ferramulín manifesta a súa predilección pola poesía. «O meu labor é basicamente poético -explica- e teño escritos moitos outros poemas que quero ir publicando despois deste libro», explica.

domingo, 23 de octubre de 2016

O documental «Tempo» compite na Mostra de Cinema de São Paulo

O realizador monfortino Manuel Valcárcel presenta esta semana no Brasil a longametraxe que rodou durante un ano na Serra do Courel

MONFORTE / LA VOZ 23/10/2016 12:42

A longametraxe documental Tempo, filmada na Serra do Courel polo realizador monfortino Manuel Valcárcel, participa na edición número corenta da Mostra Internacional de Cinema de São Paulo, que se comezará esta semana na cidade brasileira. O filme está inscrito nunha sección denominada Novos Directores e será proxectado en catro sesións entre este xoves -día de inicio do festival- e o próximo día 28. A mostra terminará o 2 de novembro.

O festival de São Paulo está considerado como a maior mostra de cine estranxeiro do Brasil e nas súas catro décadas de traxectoria tivo unha importante influencia nas xeracións de cineastas brasileiros que o frecuentaron nos anos oitenta e noventa. Nas súas diferentes edicións tivo como convidados a numerosos realizadores de prestixio internacional, como Dennis Hopper, Pedro Almodóvar, Abbas Kiarostami, Quentin Tarantino, Wim Wenders e Manoel de Oliveira. Na nova edición serán proxectados 322 filmes de cincuenta países. Entre eles figuran obras recentes do italiano Marco Bellocchio, o estadounidense Jim Jarmusch, o holandés Paul Verhoeven e a española Icíar Bollaín.

A filmación do documental de Manuel Valcárcel terminou a finais do 2013 e comprendeu arredor de 120 días de traballo en diferentes lugares da serra. O eixo argumental é o nacemento dunha nena na localidade de Froxán -o primeiro que se rexistrou neste lugar en 28 anos- e o seu primeiro ano de vida. O filme recolle a vida cotiá dos habitantes da zona durante este tempo e os cambios que vai experimentando a paisaxe co paso das estacións. No documental -que non está acompañado de ningún comentario- alúdese aos problemas ambientais que padece actualmente a serra.

Despois da rodaxe e dun longo proceso de montaxe e posprodución, Tempo foi proxectado por primeira vez en Froxán en maio do 2015. Posteriormente foi presentado en diversos festivais especializados en Vigo, Lugo, Ponferrada, Bilbao, Zaragoza e Lleida. A súa primeira proxección fora de España foi nunha mostra de cine medioambiental en Perú, o pasado xullo.

Recuerdos de las minas de hierro de A Veneira de Roques


Una aldea de A Pobra do Brollón conserva importantes huellas de una actividad hoy desaparecida
CARLOS RUEDAFRANCISCO ALBO
MONFORTE / LA VOZ 23/10/2016 14:49

Los yacimientos de hierro de A Veneira de Roques, en A Pobra do Brollón, fueron explotados desde hace mucho tiempo. Hay quien piensa que ya se trabajaron en la época romana, como los del monte Formigueiros, en la sierra de O Courel. Pero la documentación histórica más antigua que se conoce data del siglo XVIII y en ella se indica que las minas eran por entonces propiedad de los condes de Lemos. Un texto fechado en 1752 señala que «esta veneira [yacimiento] la tiene aforada la señora condesa de Lemos a las ferrerías».
En la década de 1830 se incrementó su actividad. Por entonces las minas empleaban a más de treinta mineros, vecinos de A Veneira y de localidades cercanas. El mineral era transportado en carros de bueyes a las ferrerías de Biduedo, A Ferrería, Penacova, Barxa de Lor, Lousadela, Santalla de Lóuzara, Ferreirós y Baldomir, situadas en los actuales municipios de A Pobra do Brollón, Bóveda, Samos, Quiroga y Folgoso do Courel. La mayor parte de las extracciones se llevaron a cabo a cielo abierto. En la zona aún se pueden ver abundantes restos de mineral formando parte de muros y cierres. Pero también se practicó la minería subterránea, con la singularidad de que todo el subsuelo de la aldea está excavado y recorrido por varias galerías.

Calidad del mineral

La explotación destacó por la elevada calidad del mineral que proporcionaba. Una vez calcinado, llegaba a dar un 35% de metal. Pero la competencia de los modernos altos hornos vascos acabó con los ferrerías artesanales lucenses a finales del siglo XIX y acarreó el abandono de las minas de A Veneira.
Sin embargo, en 1957 se retomaron los trabajos en la antigua explotación por iniciativa de la misma empresa de capital alemán que poseía las minas de Freixo en Monforte y que además intentó sacar a flote los yacimientos de hierro de O Incio. En aquella época trabajó en A Veneira un vecino de A Ferrería, Manuel Armesto, que también estuvo en las minas de San Miguel, en O Incio. Tanto en uno como en otro lugar se emplearon los mismos obreros, que trabajaban con el mismo ritmo de dos turnos diarios, con tres mineros en cada uno. «Estivemos a facer prospeccións e abrindo novas galerías, ademáis de ampliar as que xa estaban feitas, para saber a cantidade de ferro que podía haber e as dimensións do filón», explica.

Un grave percance

Manuel Armesto señala que en la mina hay una galería que baja siguiendo la dirección de la veta de hierro y que hoy está inundada en su mayor parte. En cierta ocasión sucedió en esa galería un contratiempo que pudo acabar en una tragedia. «O encargado dos traballos na mina era un veciño de Monforte, un tal Pontón -explica-, e tróuxonos unha motobomba para achicar a auga da galería e así poder seguir traballando a máis profundidade». No había respiraderos y los gases que se formaban por la combustión de la motobomba solo podían salir por la propia entrada de mina. Una vez, cuando el aparato llevaba unos veinte minutos funcionando, la galería se llenó de humo y gases procedentes del motor. «Ao pouco vemos que o encargado cae redondo ao chan debido ao fume que respirara», cuenta Manuel Armesto. Los trabajadores tuvieron que sacarlo rápidamente, arrastrándolo por el suelo de la galería hasta la boca de la mina. «Case morre e a nós custounos moito chegar ao exterior, porque estaba todo cheo de fume», dice el antiguo minero. Una vez fuera, el encargado se fue recuperando poco a poco.

A causa de aquel accidente se perforó un respiradero sobre aquella galería con la ayuda de una carga de dinamita. Por la chimenea abierta de esta forma cayeron muchas piedras y escombros y los obreros empezaron a ver la luz del día. Pero al asomarse al exterior se llevaron una sorpresa. «Non calcularamos ben onde iría dar o respiradoiro e fomos saír a un pozo que un veciño tiña á beira mesmo da súa vivenda, que era coñecida por casa de don Pedro», recuerda Manuel Armesto. «Un pouco máis e saímos dentro da mesma casa», añade.
Abriendo un respiradero, los obreros fueron a parar al pozo de una vivienda

sábado, 22 de octubre de 2016

La ruta de senderismo más vertiginosa de Galicia crece en su tercer aniversario

La ardua subida al pico de Penaboa, la sierra de O Courel, cuenta desde hace poco tiempo con tres variantes
QUIROGA / LA VOZ 21/10/2016 05:00

El mes próximo se cumple el tercer aniversario de la apertura de la ruta de senderismo del pico de Penaboa, en la sierra de O Courel, considerada por muchos aficionados como la más dura de Galicia. La creación de este itinerario se debe principalmente a Orlando Gregorio Álvarez, miembro de la asociación ecologista SOS Courel, quien desbrozó en solitario el tramo más complicado de la subida, aunque en otros momentos contó con la colaboración de algunos voluntarios. En tiempos más recientes, Álvarez acondicionó otros dos senderos que permiten llegar hasta el pico y señalizó todos estos accesos.

Desde que la ruta quedó abierta empezó a ganar entre los adeptos al senderismo y al montañismo una popularidad que no deja de crecer. Guillermo Díaz Aira, coordinador del albergue turístico municipal que gestiona en Quiroga la empresa Tourgalia, ha guiado desde entonces numerosas excursiones hasta el pico de Penaboa, situado en la falda del monte Pía Paxaro, que con sus 1.613 metros es el segundo más alto de la sierra, después del Formigueiros. La cima de Penaboa está un poco por debajo, a 1.590 metros. Las últimas fueron realizadas por miembros de la asociación Galicia Senderismo, que efectuaron dos recorridos los dos últimos fines de semana. «Querían volver este domingo pero non vai ser posible porque pronostican chuvia», explica Díaz.

Visitas constantes

Al margen de las excursiones que organiza regularmente el albergue de Quiroga, muchas otras personas realizan por su cuenta la ascensión al pico, explica Díaz. «Está vindo constantemente moita xente por libre porque como agora está todo ben sinalizado é moi fácil encontrar o camiño, e aínda hai pouco incluso houbo un grupo no que había personas de en torno a 70 anos de idade», agrega. Sin embargo, la caminata no está al alcance de cualquiera, ya que comprende un kilómetro de subida por una pared casi vertical. Tampoco es apta para los que sufren de vértigo, puesto que un trecho pasa por el borde un barranco de unos cuatrocientos metros de altura.

Una de las dos nuevas variantes sigue un recorrido distinto, pasando por el lugar de Coto. La otra comprende una parada en el mirador de Polín, que fue arreglado hace poco tiempo. Los dos itinerarios discurren también por crestas rocosas que ofrecen vistas espectaculares de la sierra. «A subida é dura en todos os casos, pero aínda así Penaboa converteuse no segundo lugar máis popular da serra despois da Devesa da Rogueira», señala Díaz.

viernes, 21 de octubre de 2016

Construyen un mirador frente al castillo de Carbedo y renuevan el de la mina romana de A Toca

Construyen un mirador frente al castillo de Carbedo y renuevan el de la mina romana de A Toca
FRANCISCO ALBO 
QUIROGA / LA VOZ 21/10/2016 05:00

El Ayuntamiento de O Courel abrió recientemente un mirador frente a las ruinas del castillo de Carbedo, uno de los principales monumentos de la zona. Los trabajos de construcción de la infraestuctura quedaron terminados hace dos semanas. El lugar carecía hasta ahora de señalización turística pese a su notable singularidad histórica, ya que se trata de la única fortaleza de origen medieval que se ha conservado en la sierra. El castillo data al menos del siglo XII, época en la que fue donado a la Orden de Santiago por el noble Nuno Peláez, y quedó abandonado en la segunda mitad del siglo XVI. Las ruinas se encuentran sobre una elevación rocosa en las inmediaciones de la carretera que une Seoane con las localidades de Visuña y Ferramulín.

De modo paralelo a esta intervención se renovó el mirador de Mostaz, situado frente la mina romana de A Toca, otro importante elemento del patrimonio monumental de la zona. El paraje constituye una parte destacada del conjunto de antiguas explotaciones auríferas de las comarca y como tal, previsiblemente, quedará integrado en el parque geológico que proyectan crear los municipios de Folgoso do Courel, Quiroga y Ribas de Sil.

Estas actuaciones se complementaron con la renovación de la señalización turística en diferentes puntos del territorio municipal. Los nuevos paneles informativos fueron instalados el lugares de interés histórico y arqueológico, como la ruta que lleva al castro de Torre o de Sobredo -en las proximidades de la localidad de Seceda-, y en diversos parajes de especial valor natural y paisajístico, como la cascada de A Albardaira, que se encuentra en la carretera que une Folgoso y Seoane.